Í gærmorgun skilaði EFTA dómstóllinn loks frá sér álitinu sem lengi hefur verið beðið eftir og svaraði þar með þeirri mikilvægu spurningu um hvort fjármálastofnunum hafi verið heimilt að miða við 0% verðbólgu í greiðsluáætlunum og lánasamningum. Niðurstaðan var nákvæmlega sú sem vænst var, þegar greiðsluáætlun er gerð þá er óheimilt að gera ráð fyrir 0% verðbólgu, enda skekkir slíkt það mat sem lántaki getur lagt á raunverulegan kostnaði við verðtryggt lán. Í álitinu er þetta orðað svo: "Þegar láns­samn­ing­ur er bund­inn við vísi­tölu neyslu­verðs, sam­rým­ist það ekki til­skip­un 87/​102/​EBE að miðað sé við 0% verðbólgu við út­reikn­ing á heild­ar­lán­töku­kostnaði og ár­legri hlut­fallstölu kostnaðar ef þekkt verðbólgu­stig á lán­töku­degi er ekki 0%".

Það er óhætt að segja að fjármálaelítan nötri af hræðslu yfir þessu ráðgefandi áliti og reynir að gera eins lítið úr því eins og kostur er. Álitið er þó hvellskýrt og dómstólar hafa aldrei farið gegn ráðgefandi áliti EFTA-dómstólsins. En hvað þýðir það þegar fjármálastofnanir miða við 0% verðbólgu á 20 milljóna króna verðtryggðu láni til 40 ára með 3,85% vöxtum í greiðsluáætlun? Jú, lánið lítur alls ekki illa út á pappírum, það á strax að byrja að lækka og heildarkostnaðurinn við þetta 20 milljóna króna lán á þessum 40 árum á að vera samkvæmt greiðsluáætluninni 35 milljónir. En ef miðað er við 5,6% verðbólgu í greiðsluáætluninni, sem er meðaltalsverðbólga frá því mælingar á henni hófust, þá væri heildarkostnaðurinn vegna þessa 20 milljóna króna láns 109 milljónir! Sú blekking að miða við 0% verðbólgu eins fjármálastofnanir hafa gert í gegnum tíðina felur í þessu dæmi í sér kostnað upp á 74 milljónir sem hvergi kom fram á greiðsluáætlun og líklegt að lántakandi hefði hugsað sig tvisvar um hefðu upplýsingar um þann heildarlántökukostnaði legið fyrir.

Stjórn Verkalýðsfélags Akraness óskar íslenskum neytendum til hamingju með þessa niðurstöðu og er stolt af því að hafa farið með þetta mál alla leið, en nú tekur við áframhaldandi meðferð málsins í íslenska dómskerfinu.

Hægt er að lesa dóminn í heild sinni með því að smella hér.
Hægt er að lesa fréttatilkynningu frá EFTA dómsstólnum með því að smella hér.

Í dag var haldinn fyrsti samningafundur með forsvarsmönnum Norðuráls vegna komandi kjarasamnings en eldri samningurinn rennur út nú um áramótin. Það er óhætt að segja að samstarf þeirra stéttarfélaga sem eiga aðild að kjarasamningi Norðuráls hafi byrjað með nákvæmlega sama hætti eins og ætíð þegar kemur að því að semja um kaup og kjör á Grundartangasvæðinu. Með öðrum orðum, skemmdarverkastarfsemin heldur áfram.

Samninganefndin, sem samanstendur af fulltrúum stéttarfélaganna, meðal annars formönnum þeirra og trúnaðarmönnum, kom saman til fundar til að stilla saman strengi sína áður en farið yrði í að hitta forsvarsmenn fyrirtækisins. 80% allra starfsmanna sem starfa hjá Norðuráli greiða til Verkalýðsfélags Akraness og á þeirri forsendu gerir félagið að sjálfsögðu þá kröfu að formaður VLFA sé einnig formaður samninganefndarinnar en hann hefur verið formaður í öllum stóriðjusamningunum á Grundartanga frá árinu 2004.

Nú gerðist það hinsvegar að trúnaðarmaður RSÍ, Guðjón V. Guðjónsson, gerði kröfu um að formaður VLFA myndi ekki gegna formannsstöðu samninganefndar heldur yrði það aðaltrúnaðarmaðurinn. Slíkt kom ekki til greina af hálfu fulltrúa VLFA í ljósi þeirra miklu hagsmuna sem eru í húfi og reyndar einnig í ljósi sögunnar um gerð kjarasamninga á stóriðjusvæðunum enda hafa stéttarfélögin sem eiga aðild með VLFA að stóriðjusamningunum ítrekað unnið stórfelld skemmdarverk þegar kemur að kjarasamningsgerð stóriðjunnar.

Við þessa kröfu Guðjóns kættust fulltrúar hinna stéttarfélaganna sem hafa í gegnum árin reynt að skaða kjarasamningsgerð á stóriðjusvæðinu. Aðaltrúnaðarmaður lýsti hinsvegar yfir fullum stuðningi við formann VLFA sem formann samninganefndarinnar og kvaðst ekki ætla að gefa kost á sér í slíkt enda treysti hann formanni VLFA fullkomlega til að sinna því verkefni. Sagði hann meðal annars að samband hans við formann VLFA við undirbúning kjaraviðræðna hafi ávallt verið mjög gott. Guðjón, trúnaðarmaður RSÍ, ákvað í kjölfarið að bjóða sig sjálfur fram sem formann samninganefndarinnar þrátt fyrir að aðaltrúnaðarmaður og trúnaðarmenn VLFA sem og trúnaðarmaður FIT stéttarfélags hefðu viljað hafa formann Verkalýðsfélags Akraness í því hlutverki. Að sjálfsögðu studdu formenn og starfsmenn Stéttarfélags Vesturlands, VR, FIT og RSÍ Guðjón þrátt fyrir vilja meirihluta trúnaðarmannanna og var hann því kosinn formaður samninganefndar.

Fram kom hjá þessum fulltrúum og þá sérstaklega hjá formanni Stéttarfélags Vesturlands að Verkalýðsfélag Akraness tæki aldrei tillit til hinna stéttarfélaganna þegar kæmi að gerð kjarasamninga á Grundartanga. Þegar þessi orð féllu þráspurði formaður VLFA hvað það væri sem Verkalýðsfélag Akraness hefði ekki tekið tillit til sem hin stéttarfélögin hefðu lagt til þegar kemur að kjarasamningsgerð. Að sjálfsögðu var fátt um svör hvað það varðar. Hinsvegar er rétt að upplýsa að það er eitt sem Verkalýðsfélag Akraness hefur ekki tekið tillit til hjá hinum stéttarfélögunum. Það er til dæmis þegar samið var við Norðurál og Elkem árið 2011, þá gerðu þessi félög kröfu um að farin yrði leið samræmdrar launastefnu sem hefði gefið starfsmönnum einungis 11,4% hækkun. Niðurstaðan varð hinsvegar sú að það var samið um yfir 20% á báðum stöðum. Að sjálfsögðu kalla hin félögin þetta ekki góð vinnubrögð, að hafa ekki viljað fara leið samræmdrar láglaunastefnu eins og þau höfðu barist fyrir.

Þetta gerðist aftur núna í kjarasamningunum hjá Elkem þar sem þau kröfðust þess að farin yrði aftur leið samræmdrar láglaunastefnu upp á 2,8% en niðurstaðan varð hinsvegar sú að Verkalýðsfélag Akraness og trúnaðarmenn náðu fram rúmum 9%. Já, það er von að þetta ágæta fólk treysti ekki fulltrúa Verkalýðsfélags Akraness til að leiða komandi kjaraviðræður!

Það má segja að samstarf við þessa aðila sé þyrnum stráð. Þetta ágæta fólk hefur ítrekað reynt að leggja stein í götu kjaraviðræðna á Grundartanga og það hefur farið gríðarlega í taugarnar á þeim sá árangur sem náðst hefur umfram það sem samið hefur verið um á hinum almenna vinnumarkaði. Það er algjörlega magnað að forystumenn í stéttarfélögum skuli haga sér með þessum hætti. Þessi sömu félög neituðu til að mynda að taka þátt í yfirvinnubanni sem félagsmenn Verkalýðsfélags Akraness boðuðu í síðustu samningum og þau meira að segja reyndu að leggja stein í götu verkfallsboðunar í kjölfar yfirvinnubannsins.

Þessi uppákoma er eins og áður sagði ótrúleg og þetta ágæta fólk er greinilega ekki að horfa til hagsmuna starfsmanna þegar það hagar sér með þeim hætti sem það hefur gert. Þetta er alvanalegt, þessar árásir sem formaður verður fyrir og er greinilega orðin einhver persónuleg óvild enda er þessi atburðarás ekki skýrð með öðrum hætti. Formaður er til dæmis ekki búinn að gleyma uppákomunni sem varð árið 2011 þegar hin félögin neituðu að lýsa því yfir að trúnaðarmenn þeirra eigin félaga væru í þeirra umboði (sjá hér).

Það er allavega morgunljóst að samstarf við þessi stéttarfélög við gerð kjarasamnings á Grundartanga verður aldrei aftur. Mun félagið einbeita sér að því að reyna að ná viðunandi samningi fyrir félagsmenn en það er líka morgunljóst að þessi skemmdarverk gera ekkert annað en að skemmta atvinnurekandanum innilega. Þetta veikir kjarasamningsstöðu okkar og það veit þetta ágæta fólk en formaður veltir því fyrir sér hvort það sé kannski hinn raunverulegi tilgangur. Formaður mun boða til fundar í Bíóhöllinni strax í næstu viku þar sem hann mun fara ítarlega yfir þessi mál því þessi uppákoma er eitthvað sem er ekki hægt að líða og verður ekki liðið. Þáttur trúnaðarmanns RSÍ er þar stærstur í ljósi þess að hann fer gegn meirihluta trúnaðarráðs með framkomu sinni.

Af kjaraviðræðunum sjálfum er það að frétta að fulltrúar Verkalýðsfélags Akraness áttu síðan 2 tíma langan fund með samninganefnd Norðuráls þar sem ítarleg kröfugerð var lögð fram og var hún rökstudd ítarlega fyrir forsvarsmönnum fyrirtækisins. Á þessu stigi var lítið um viðbrögð af hálfu fyrirtækisins að ræða enda ætlar fyrirtækið að gefa sér tíma til að skoða kröfugerðina en þó mátti vera ljóst að það ríkti ekki mikil kátína með margt sem í kröfugerðinni kom fram. En við skulum vona það besta og fáum væntanlega viðbrögð frá forsvarsmönnum fyrirtækisins von bráðar. Það er alveg ljóst að framundan eru mjög erfiðar kjaraviðræður sem kalla fyrst og fremst á samstöðu á meðal starfsmanna í þeirri vinnu sem framundan er því án hennar næst enginn árangur.

Á þriðjudaginn síðastliðinn komu fulltrúar Silicor materials á skrifstofu Verkalýðsfélags Akraness til að ræða um væntanlega sólarkísilverksmiðju fyrirtækisins á Grundartangasvæðinu. Fundurinn var mjög ánægjulegur og fróðlegur og var farið ítarlega yfir ýmislegt sem miklu máli skiptir í tengslum við nýju verksmiðjuna.

Það kom fram hjá fulltrúunum að það sé ekki spurning hvort þessi verksmiðja rísi heldur hvenær og stefnt er á að framkvæmdir eigi að geta hafist í janúar á næsta ári ef allt gengur upp. Það þarf ekki að fara í grafgötur með það hversu gríðarlega jákvæðar fréttir þetta eru enda mun þessi verksmiðja skila allt að 440 vel launuðum störfum. Þetta mun þýða að það verður samkeppni um vinnuafl á félagssvæði Verkalýðsfélags Akraness og samkeppni getur aldrei verið til annars en góðs enda munu fyrirtæki þurfa að keppa um gott starfsfólk.

Til að fá gott starfsfólk þurfa atriði eins og aðbúnaður, laun, vinnuumhverfi og vinnutími að vera góð. Þetta var meðal þess sem fulltrúar Silicor voru að kynna sér hjá formanni félagsins og fór formaður yfir það með þeim hvernig kjör á Grundartangasvæðinu eru og lagði áherslu á hversu gríðarlega mikilvægt það er að þessi nýi vinnustaður verði fjölskylduvænn. Lykillinn að því er að vaktakerfi fyrirtækisins séu 8 tímar en ekki 12 tímar. Þá upplýsti formaður félagsins fulltrúa Silicor um að mikil ánægja sé með vaktakerfið hjá Elkem Ísland sem byggist á því að starfsmenn vinna 6 vaktir á 5 dögum og eiga svo 5 daga frí en hér er um 8 tíma vaktir að ræða.

Eins og áður sagði var þetta ánægjulegur fundur og verður vel fagnað þegar framkvæmdir hefjast. Eins og áður sagði kom fram hjá fulltrúum Silicor að það sé ekki spurning um hvort heldur hvenær framkvæmdir hefjist en áætlað er að fyrsti áfangi verði klár í júní 2016 sem þýðir í raun og veru að ráðningar gætu þurft að hefjast um mitt næsta ár enda mun þurfa að fara fram víðtæk þjálfun áður en starfsemin fer á fulla ferð.

Eins og flestir vita þá er Verkalýðsfélag Akraness með mál fyrir  EFTA- dómstólnum þar sem óskað hefur verið eftir ráðgefandi áliti um hvort heimilt sé að miða við 0% verðbólgu í lánasamningum og greiðsluáætlunum lántakenda.

Spurningin sem VLFA er með fyrir EFTA- dómstólnum er eftirfarandi:

 1. Samrýmist það ákvæðum tilskipunar nr. 87/102/EBE um neytendalán, eins og tilskipuninni var breytt með tilskipun nr. 90/88/EBE og tilskipun nr. 98/7/EB, að við gerð lánssamnings, sem bundinn er vísitölu neysluverðs samkvæmt heimild í settum lögum og tekur því breytingum í samræmi við verðbólgu, sé við útreikning á heildarlántökukostnaði og árlegri hlutfallstölu kostnaðar, sem birtur er lántaka við samningsgerðina, miðað við 0% verðbólgu en ekki þekkt verðbólgustig á lántökudegi?

Nú liggur fyrir samkvæmt dagskrá að EFTA-dómstóllinn mun gefa sitt ráðgefandi álit í þessu risavaxna hagsmunamáli íslenskra neytenda  þann 24. nóvember nk. klukkan 09:00.

Það er morgunljóst að hér er um risavaxið mál að ræða enda liggur fyrir að bara verðtryggð lán íslenskra heimila nema um 1700 milljörðum og um 90% allra lánasamninga eru með greiðsluáætlun þar sem miðað er við 0% verðbólgu. Það er einnig morgunljóst að það mun hafa mikil áhrif ef verðbótaþáttur lánasamningana verður dæmdur ólöglegur enda getur verið um tugi ef ekki hundruð milljarða að ræða í leiðréttingu fyrir íslensk heimili.

Á þessari stundu er mjög erfitt að segja til um hvernig þetta ráðgefandi álit EFTA-dómstólsins mun hljóða en það er æði margt sem bendir til þess að dómstóllinn muni komast að þeirri niðurstöðu að óheimilt sé með öllu að miða við 0% verðbólgu í lánasamningum. Enda liggur fyrir að framkvæmdastjórn ESB og eftirlitsstofnun  ESA hafa látið hafa eftir sér að slíkt sé ólöglegt.  Þessu til viðbótar hefur Neytendastofa kveðið upp útskurð hér á landi um að slíkt sé ólöglegt.

Á þessum forsendum verður gríðarlega forvitnilegt að sjá hvernig þetta ráðgefandi álit mun hljóða en rétt er að vekja sérstaka athygli á því að íslenskir dómstólar hafa aldrei dæmt gegn áliti EFTA-dómstólsins.