Í dag eru liðin nákvæmlega 10 ár frá því núverandi stjórn tók við stjórnartaumunum í Verkalýðsfélagi Akraness. Eins og einhverjir muna hafði þá um nokkurra ára skeið ríkt umtalsverður ágreiningur vegna stjórnunarhátta í félaginu. Það endaði með því að Alþýðusamband Íslands yfirtók félagið og skipaði starfsstjórn þar sem félagið var orðið óstarfhæft vegna deilna. Alþýðusambandið tók á þessum tíma ákvörðun um að breyta lögum félagsins með þeim hætti að fyrir stjórnarkosningar var stillt var upp tveimur listum, í þeim tilgangi að reyna að koma á starfsfriði í félaginu. Fór síðan fram allsherjarkosning í félaginu þar sem upp undir 90% félagsmanna tóku þátt og niðurstaðan var sú að listi undir forystu núverandi formanns bar sigur úr býtum. Rétt er að geta þess að stór hluti þeirra sem nú eru í stjórn félagsins hafa setið í henni frá upphafi með örfáum undantekningum. Það hefur ekki verið til vandræða að fá fólk í stjórn félagsins, enda hefur ríkt mikil samstaða innan stjórnar öll þessi ár.

Það er óhætt að segja að á þessum 10 árum hafi félagið tekið miklum stakkaskiptum og á það jafnt við fjárhagslega sem og félagslega. Sem dæmi má nefna að þegar núverandi stjórn tók við fyrir 10 árum var félagssjóður rekinn á yfirdrætti. Með öðrum orðum, félagið var fjárvana. Á þessum 10 árum hefur núverandi stjórn tekist að byggja upp sterkan fjárhag félagsins og stendur félagið mjög vel hvað það varðar. Auk þess hefur félagið styrkst félagslega jafnt og þétt öll þessi 10 ár sem sést m.a. á því að félagsmönnum hefur fjölgað um helming á þessum 10 árum, en árið 2003 voru um 1500 félagsmenn í VLFA en nú eru þeir rétt um 3.000. Á þessum sama tíma hafa allir sjóðir félagsins aukið við réttindi til félagsmanna og sem dæmi þá hefur félagið tekið upp fjölmarga nýja styrki til handa félagsmönnum, enda er það markmið stjórnar að láta félagsmenn ávallt njóta góðs þegar rekstur félagsins er jákvæður og það hefur hann verið öll þessi 10 ár.

Það er markmið stjórnar Verkalýðsfélags Akraness að reyna eftir fremsta megni að vera það stéttarfélag sem þjónustar sína félagsmenn hvað best hér á landi og er gaman að segja frá því að félagið hefur innheimt vegna hinna ýmsu kjarasamningsbrota á þessum 10 árum upp undir 220 milljónir sem gerir að jafnaði 22 milljónir á ári. Þetta sýnir svo ekki verður um villst hversu mikilvægt það er fyrir launafólk að hafa öflugt og sterkt stéttarfélag á bak við sig sem er tilbúið að berjast fyrir því að atvinnurekendur komist ekki upp með að brjóta kjarasamninga. En það er morgunljóst að vinna við að bæta og gæta að réttindum verkafólks mun aldrei taka enda, hér er um eilífðarverkefni að ræða.

Mynd frá RUV sem sýnir tillögur ríkisstjórnarinnar í skattabreytingumEins og fram kom í fjárlagafrumvarpinu þá hyggst ríkisstjórnin lækka miðþrepið í skattkerfinu úr 25,8% í 25% og er áætlað að kostnaður ríkissjóðs vegna þessara tillagna sé um 5 milljarðar króna. Þessu hefur Verkalýðsfélag Akraness mótmælt harðlega og telur í raun og veru þessar tillögur algjörlega galnar. Ástæðan er einföld, allir sem eru undir kr. 250.000 í mánaðarlaun fá alls enga skattalækkun, heldur gagnast þessi tillaga þeim tekjuhæstu langbest, enda kemur fram að einstaklingur sem er með 800.000 krónur í mánaðarlaun mun fá í skattalækkun á ári kr. 47.808. Á sama tíma fær lágtekjufólkið sem er með tekjur undir kr. 250.000 ekki krónu í skattalækkun. Og einstaklingur með kr. 350.000 í mánaðarlaun skv. tillögum ríkisstjórnarinnar myndi einungis fá 9.000 kr. skattalækkun á ári.

Þessi tillaga er því algjörlega galin og miðast fyrst og fremst að því að hygla þeim tekjuhæstu í íslensku samfélagi og slíkt getur Verkalýðsfélag Akraness aldrei tekið þátt í að styðja. Afstaða Verkalýðsfélags Akraness hvað fyrirhugaðar skattabreytingar áhrærir hefur verið hvellskýr. VLFA vill að það 5 milljarða svigrúm sem er til skattalækkana verði notað til hækkunar á persónuafslætti, en skv. útreikningum fjármálaráðuneytisins þá liggur fyrir að persónuafslátturinn gæti hækkað um 2.000 kr. á mánuði sem myndi gilda fyrir alla launþega óháð tekjum. Þetta myndi skila öllu launafólki kr. 24.000 í auknar ráðstöfunartekjur á ári, en að sjálfsögðu kemur hækkun persónuafsláttar sér hlutfallslega best fyrir lágtekjufólkið.

Samantekt VLFA sem sýnir tillögur ASÍ að skattabreytingumÞað skal algjörlega viðurkennast að tillögur Alþýðusambands Íslands sem lagðar hafa verið fyrir ríkisstjórn eru formanni VLFA hulin ráðgáta. Enda gera þær ráð fyrir að lágtekjufólk sem er með tekjur undir 250.000 fái enga skattalækkun. Tillögur Alþýðusambandsins miðast við að neðri mörk miðþreps skattakerfisins hækki úr 241.476 upp í kr. 350.000. Þessi tillaga gengur áfram út á það eins og hjá ríkisstjórninni að skilja öryrkja, atvinnulausa og lágtekjufólk sem eru undir 250.000 kr. í tekjur, eftir án nokkurra skattalækkana. Þessi tillaga Alþýðusambandsins þýðir líka það að launamaður sem hefur 350.000 kr. eða meira í mánaðarlaun fær skattalækkun á ári sem nemur rúmum 32.000 kr. En á sama tíma fær lágtekjufólkið sem er með tekjur undir kr. 250.000 ekki krónu í skattalækkun.

Formaður spyr sig á hvaða vegferð ASÍ er að leggja ekki til að persónuafslátturinn hækki því það liggur fyrir að hækkun persónuafsláttar kemur tekjulægstu hópunum í íslensku samfélagi best, hópum sem samkvæmt rannsóknum hafa í sumum tilfellum ekki efni á að sækja sér nauðsynlega læknisþjónustu sökum lakra kjara.

Það er óskiljanlegt að Alþýðusambandið sem á að berjast fyrir bættum kjörum m.a. þeirra sem höllustum fæti standa í íslensku samfélagi skuli ekki hafa lagt til hækkun persónuafsláttar sem hefði tryggt því fólki 24.000 kr. í auknar ráðstöfunartekjur á ári, og eins og áður sagði hefði allt launafólk fengið slíka skattalækkun.

Verkalýðsfélag Akraness mun vinna að því á næstu dögum að vinda ofan af þessu og tryggja frekar að persónuafslátturinn hækki þannig að tryggt verði að allt launafólk, þar með talið öryrkjar, atvinnuleitendur og lágtekjufólk fái einnig skattalækkun eins og aðrir íslenskir launþegar, enda þurfum við að slá skjaldborg utan um þá sem höllustum fæti standa í íslensku samfélagi en það er ljóst að ASÍ er ekki að gæta að hag þessa fólks með þeim tillögum sem þeir haga lagt fyrir ríkisstjórn Íslands. Verkalýðsfélag Akraness skorar á ríkisstjórn Íslands að hækka persónuafsláttinn þannig að allir launþegar fái notið skattaafsláttar en ekki einungis sérútvaldir hópar í íslensku samfélagi.

Formaður félagsins fundaði með forsætisráðherra síðastliðinn föstudag, en hin ýmsu mál voru til umræðu á þessum fundi, en eðli málsins samkvæmt bar kjaraviðræður á hinum almenna vinnumarkaði töluvert á góma. Formaður sagði við forsætisráðherra að það væri mjög mikilvægt að það næðist þjóðarsátt um að lagfæra og leiðrétta kjör tekjulægstu hópanna í íslensku samfélagi og upplýsti hann forsætisráðherrann um að lægsti taxti á íslenskum vinnumarkaði í dag næmi einungis rétt rúmum 191.000 krónum og eru þessir lágmarkstaxtar langt frá öllum framfærsluviðmiðum sem opinberir aðilar hafa gefið út.

Einnig nefndi formaður við forsætisráðherra að mjög mikilvægt væri að hækka frekar persónuafsláttinn heldur en að lækka miðþrep úr 25,8% niður í 25%, enda er ljóst að hækkun persónuafsláttar kemur þeim tekjulægstu hlutfallslega hvað best. En miðað við lækkun á miðþrepinu þá eru það þeir tekjuhæst sem munu fá mest, en allir þeir sem eru undir 250.000 krónum á mánuði munu hins vegar ekki fá neitt.

Einnig voru skuldamál heimilanna og afnám verðtryggingar til umræðu, en formaður situr í sérfræðingahópi um afnám verðtryggingar og stefnir hópurinn að því að skila af sér fyrir tilsettan tíma sem er í lok desembermánaðar. Það hefur verið baráttumál Verkalýðsfélags Akraness allt frá 2009 að forsendubrestur heimilanna verði leiðréttur og verðtrygging á neytendalánum verði afnumin. En samhliða því hefur félagið ætíð bent á að setja þurfi vaxtaþak í það minnsta tímabundið vegna fákeppni á bankamarkaði, enda eru samkeppnisskilyrði á bankamarkaði nánast engin. Forsætisráðherra greindi formanni frá því að þessar aðgerðir í þágu heimilanna séu á áætlun, en eins og alþjóð veit þá á leiðréttingarhópurinn að skila af sér í lok þessa mánaðar og verðtryggingarhópurinn í lok desember eins og áður sagði.

Á fundi sínum þann 8. október síðastliðinn lagði stjórn og trúnaðarráð Verkalýðsfélags Akraness fram framboðslista til stjórnar félagsins næstu tvö árin. Auglýst var eftir öðrum framboðum hér á heimasíðunni, í Póstinum og í Skessuhorni. Þar sem ekki bárust aðrir listar til kjörstjórnar telst listi stjórnar og trúnaðarráðs vera sjálfkjörinn til næstu tveggja ára.

Nýir inn í stjórn eru Kristófer Jónsson sem formaður Sjómanna- og vélstjóradeildar, Bjarni Ólafsson sem varaformaður Stóriðjudeildar og Hafþór Pálsson sem varaformaður Almennrar deildar og eru þeir boðnir hjartanlega velkomnir til sinna starfa. Þeir sem láta af störfum í stjórn félagsins eru Svavar S. Guðmundsson og Jón Jónsson og eru þeim færðar bestu þakkir fyrir áralöng vel unnin störf í þágu félagsins.

Stór hluti núverandi stjórnarmanna hefur verið í stjórn VLFA samfleytt í 10 ár, en rétt er að geta þess að ný stjórn tók við Verkalýðsfélagi Akraness þann 19. nóvember 2003 og mun því eiga 10 ára afmæli eins og áður sagði eftir örfáa daga. En það er óhætt að segja að félagið hafi tekið gríðarlegum stakkaskiptum á þessum 10 árum og á það jafnt við fjárhagslega stöðu félagsins sem og félagslega. En því verður gert betri skil hér á heimasíðunni á afmælisdegi stjórnarinnar.

Í gær lögðu fulltrúar Starfsgreinasambands Íslands fram kröfugerð sambandsins til Samtaka atvinnulífsins vegna komandi kjarasamninga á hinum almenna vinnumarkaði. Nú liggur fyrir að fulltrúar Samtaka atvinnulífsins hafa tekið afar fálega í kröfugerð SGS og hafa látið hafa eftir sér að á þessi kröfugerð sé ekki neinn viðræðugrundvöllur.

En um hvað er kröfugerð Starfsgreinasambands Íslands? Jú, hún lýtur að því að hækka skammarlega lága launataxta sambandsins um heilar 20.000 krónur í 12 mánaða samningi. En rétt er að geta þess að lágmarkstaxti Starfsgreinasambands Íslands í dag er 191.752 krónur og við þessa hækkun myndi slíkur taxti fara upp í 211.752 krónur. Það má vel vera að fulltrúum Samtaka atvinnulífsins finnist þetta vera fáránleg kröfugerð, en menn verða að viðurkenna að það verður að lagfæra lágmarkstaxta á hinum almenna vinnumarkaði. Það liggur nú þegar fyrir að þeir eru langt undir öllum opinberum framfærsluviðmiðum og á þeirri forsendu verður að hækka þá umtalsvert.

Það kemur einnig fram í kröfugerðinni að SGS gerir kröfur til þess að kjör fiskvinnslufólks og þeirra sem starfa í ferðaþjónustu hækki enn frekar á grundvelli þeirrar staðreyndar að þessar greinar hafa svo sannarlega verið að skila góðum afkomutölum og því ekkert nema eðlilegt að t.d. fiskvinnslan og ferðaþjónustan skili þeim mikla hagnaði til sinna starfsmanna í formi góðra launahækkana.

20.000 króna hækkun er rétt rúmlega 10% launahækkun á lægstu taxta, en ástæðan fyrir því að prósentutalan er með þessum hætti er að 20.000 kr. eru að leggjast ofan á upphæð sem er svo lág fyrir. Til að setja þessa upphæð í samhengi þá var fyrrverandi framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins með um 2 milljónir í mánaðarlaun samkvæmt tekjublaði Frjálsrar verslunar. Fyrir honum væri þessi 20.000 kr. hækkun aðeins 1% launahækkun. En ef hann gerði kröfu um 10% launahækkun, þá myndu laun framkvæmdarstjóra SA hækka um 200.000 kr. á mánuði.

Það þarf að ríkja þjóðarsátt um leiðréttingu og lagfæringu á lágmarkstöxtum á íslenskum vinnumarkaði, því þeir eru Samtökum atvinnulífsins, verkalýðshreytingunni og samfélaginu öllu til ævarandi skammar. Það er ánægjulegt til þess að vita að það ríkir alger einhugur innan raða Starfsgreinasambands Íslands um að fylgja fast eftir þeim kröfum sem sambandið hefur nú lagt fram. Þennan einhug hefur formaður VLFA ekki fundið áður með jafn afgerandi hætti og við mótun þessarar kröfugerðar.

Í gær samþykkti Héraðsdómur Reykjavíkur þá kröfu lögmanns Verkalýðsfélags Akraness að aflað yrði ráðgefandi álits frá EFTA dómstólnum vegna lögmætis verðtryggingar hér á landi. Eins og margoft hefur komið fram hér á heimasíðunni þá ákvað Verkalýðsfélag Akraness að fjármagna dómsmál vegna lögmætis verðtryggingar hér á landi. Er það mikill áfangasigur að Héraðsdómur Reykjavíkur skuli hafa kveðið upp þann dóm að leitað verði ráðgefandi svara frá EFTA dómstólnum en rétt er að geta þess að lögmenn Landsbankans, sem er sá banki sem lánið sem um ræðir er hjá, hafnaði því að leitað yrði eftir þessu áliti.  

Eins og fram hefur komið kvað héraðsdómur upp þennan úrskurð í gær en hann felst í að óskað verði eftir áliti varðandi 6 spurningar sem tengjast málinu. Formaður VLFA telur þetta vera eitt brýnasta mál íslenskra heimila enda nema verðtryggðar skuldir heimilanna í dag um 1.700 milljörðum króna sem þýðir að í 4% verðbólgu hækka skuldirnar um 68 milljarða á ársgrundvelli.

Ekki liggur fyrir hvort að lögmenn Landsbankans muni áfrýja þessum dómi til Hæstaréttar eða ekki en það er mikilvægt að niðurstaða verði ljós í þessu máli er lýtur að lögmæti verðtryggingarinnar eins fljótt og kostur er. Rétt er að geta þess að þetta mál var þingfest í febrúar á þessu ári og hefur því málið tekið afar langan tíma. Ekki liggur fyrir hverslu langt er í að niðurstaða berist frá EFTA dómsstólnum en allt eins má gera ráð fyrir því að það geti tekið allt að þrjá mánuði.

Með því að smella á meira hér að neðan er hægt að sjá í hverju þessar spurningar sem um ræðir eru fólgnar.

Úrskurðarorð:

Leitað verður ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins á eftirfarandi spurningum:

1. Samrýmist það ákvæðum tilskipunar nr. 87/102/EBE um neytendalán, eins og tilskipuninni var breytt með tilskipun nr. 90/88/EBE og tilskipun nr. 98/7/EB, að við gerð lánssamnings, sem bundinn er vísitölu neysluverðs samkvæmt heimild í settum lögum og tekur því breytingum í samræmi við verðbólgu, sé við útreikning á heildarlántökukostnaði og árlegri hlutfallstölu kostnaðar, sem birtur er lántaka við samningsgerðina, miðað við 0% verðbólgu en ekki þekkt verðbólgustig á lántökudegi?

2. Samrýmist það ákvæðum tilskipunar ráðsins 93/13/EBE frá 5. apríl 1993 um óréttmæta skilmála í neytendasamningum ef löggjöf í ríki sem aðild á að EES-samningnum heimilar að samningur neytanda og veitanda um lán til fjármögnunar fasteignakaupa hafi að geyma ákvæði þess efnis að greiðslur af láninu skuli verðtryggðar samkvæmt fyrir fram ákveðinni vísitölu?

3. Ef svarið við fyrstu spurningunni er á þann veg að verðtrygging greiðslna af láni sem tekið er til fjármögnunar fasteignakaupa sé samrýmanleg ákvæðum tilskipunar 93/13/EBE þá er í öðru lagi spurt hvort tilskipunin takmarki svigrúm viðkomandi samningsríkis til þess að ákveða með lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum hvaða þættir skuli valda breytingum á hinni fyrir fram ákveðnu vísitölu og eftir hvaða aðferðum þær breytingar skuli mældar.

4. Ef svarið við annarri spurningunni er að tilskipun 93/13/EBE takmarki ekki það svigrúm samningsríkis sem nefnt er í þeirri spurningu þá er í þriðja lagi spurt hvort samningsskilmáli teljist hafa verið sérstaklega umsaminn í skilningi 1. mgr. 3. gr. tilskipunarinnar þegar a) tekið er fram í skuldabréfi sem neytandi undirritar í tilefni lántöku að skuldbinding hans sé verðtryggð og tilgreint er í skuldabréfinu við hvaða grunnvísitölu verðbreytingar skuli miðast, b) skuldabréfinu fylgir yfirlit sem sýnir áætlaðar og sundurliðaðar greiðslur á gjalddögum lánsins og tekið er fram í yfirlitinu að áætlunin geti tekið breytingum í samræmi við verðtryggingarákvæði lánssamningsins, og c) neytandi og veitandi undirrita báðir greiðsluyfirlitið samtímis og samhliða því að neytandi undirritar skuldabréfið?

5. Telst aðferðin við útreikning verðbreytinga í lánssamningi um fjármögnun fasteignakaupa hafa verið útskýrð rækilega fyrir neytanda í skilningi d-liðar 2. gr. viðauka við tilskipun 93/13/EBE þegar atvik eru með þeim hætti sem nánar greinir í þriðju spurningunni?

6. Á ríki sem er aðili að EES-samningnum val milli þess við innleiðingu 1. mgr. 6. gr. tilskipunar 93/13/EBE, annars vegar að mæla svo fyrir í landsrétti að heimilt sé að lýsa óskuldbindandi fyrir neytanda óréttmæta skilmála í skilningi 1. mgr. 6. gr. tilskipunarinnar, eða hins vegar að mæla svo fyrir í landsrétti að slíkir skilmálar skuli ávallt vera óskuldbindandi fyrir neytandann?

Skúli Magnússon

Þann 18. október síðastliðinn kom út ítarleg skýrsla sem aðilar vinnumarkaðsins létu gera. Þar var meðal annars farið yfir launaþróun frá nóvember 2006 og fram í maí 2013.

Það var æði margt forvitnilegt sem fram kom í þessari skýrslu. Meðal annars kom það fram að launavísitalan hefur hækkað um 51,7% á þessu tímabili. Það sem er athyglisvert við þetta er að almennar launahækkanir á hinum almenna vinnumarkaði, svokallaðar prósentuhækkanir, nema einungis 28,3% á sama tíma sem þýðir að launavísitalan hefur hækkað um 23,4%, meira heldur en launahækkanir sem um hefur verið samið á hinum almenna vinnumarkaði.

Það kemur skýrt fram í þessari skýrslu að frá nóvember 2006 til maí 2013 hefur launavísitalan hækkað um tæp 52% eins og áður sagði sem gerir að meðaltali 6,7% hækkun á ári eða 0,5% á mánuði. Þetta sýnir svo ekki verður um villst það gríðarlega launaskrið sem á sér stað enda hefur launavísitalan hækkað um 82% meira heldur en almennar launahækkanir verkafólks.

Það verður að segjast alveg eins og er að það er stórundarlegt að heyra Samtök atvinnulífsins segja í öllum samningum að svigrúm til launahækkana sé lítið en síðan koma fyrirtækin, meðal annars innan Samtaka atvinnulífsins, og hækka laun í vissum geirum um allt að 82% meira en um var samið í kjarasamningum á hinum almenna vinnumarkaði. Það er rétt að geta þess að þetta umrædda launaskrið virðist eiga sér stað sérstaklega í efri lögum samfélagsins, til dæmis hjá stjórnendum, í fjármálageiranum, lífeyrissjóðunum, hjá skrifstofufólki en ekki hjá almennu verkafólki.

Þetta er eitthvað sem verkalýðshreyfingin þarf svo sannarlega að skoða. Það að semja ætíð um ákveðna prósentutölu á hinum almenna vinnumarkaði en þurfa síðan að horfa upp á það að vissir hópar í samfélaginu skammti til sín laun langt umfram það sem um hefur verið samið er grátlegt. Það sýnir svo ekki verður um villst að það er miklu meira svigrúm til staðar til launahækkanna heldur en Samtök atvinnulífsins segja til um í aðdraganda kjarasamninga eins og sagan sannar.

Einnig er rétt að rifja upp að Seðlabankinn sagði í síðustu samningum að kjarasamningar á hinum almenna vinnumarkaði hafi innihaldið alltof háar launahækkanir. Almennar launahækkanir námu 11,4% á samningstímanum en launaskriðið var hinsvegar 18,3% á sama tímabili og því er ekki hægt að segja að kjarasamningarnir hafi innihaldið of miklar hækkanir þegar launaskriðið var langt umfram gerða samninga.

Rétt er að geta þess að neysluvísitalan frá nóvember 2006 hefur hækkað um 54,6% sem þýðir að þeir sem hafa fengið kjarasamningsbundnar launahækkanir hafa orðið fyrir kaupmáttarskerðingu sem nemur 26,3% á sama tímabili.  

Undirbúningur að mótun endanlegrar kröfugerðar vegna komandi kjarasamninga er nú á lokametrunum. Formenn aðildarfélaga Starfsgreinasambands Íslands hittust fyrr í vikunni þar sem farið var yfir hinar ýmsu hugmyndir er lúta að kröfugerð vegna launaliðar komandi kjarasamninga og vænta má að endanleg kröfugerð hvað launaliðinn varðar liggi fyrir í byrjun næstu viku.

Eins og fram kom í ályktun um kjaramál sem samþykkt var á þingi Starfsgreinasambandsins á Akureyri í síðustu viku, var skýrt kveðið á um að aðildarfélög SGS ætla að brjóta á bak aftur þá láglaunastefnu sem hér hefur ríkt á undanförnum árum og áratugum. Var það mat þingsins að lagfæring á lágmarkslaunum og lágmarkstöxtum verkafólks á hinum almenna vinnumarkaði verða að vera algjört forgangsmál í komandi kjarasamningum, enda liggur fyrir að lágmarkslaun á Íslandi eru langt fyrir neðan öll opinber framfærsluviðmið.

Síðan er Verkalýðsfélag Akraness einnig byrjað að huga að þeim sérkjarasamningum sem félagið er með og verða lausir á sama tíma og kjarasamningurinn á hinum almenna vinnumarkaði, eða nánar tilgetið í lok nóvember. Í síðustu viku hélt formaður t.d. tvo opna fundi með starfsmönnum Elkem Ísland þar sem kallað var eftir hugmyndum að kröfugerð. Og í gær var fundur með trúnaðarmönnum Elkem, þar sem menn fóru yfir stöðuna og mun endanleg kröfugerð væntanlega liggja fyrir áður en langt um líður.

Það er morgunljóst að sótt verður að þeim fyrirtækjum sem hafa borð fyrir báru, en þau fyrirtæki eru eðli málsins samkvæmt starfandi í útflutningi eins og t.d. fiskvinnslan, ferðaþjónustan og stóriðjurnar. Það er deginum ljósara að krafa félagsins verður sú að starfsfólk fái hlutdeild í góðri afkomu fyrirtækja sem starfa í þessum greinum.

Í gær voru haldnir tveir fundir með starfsmönnum Elkem Ísland. Sá fyrri hófst kl. 13 og sá síðari kl. 19 en á þessum fundum var kallað eftir hugmyndum starfsmanna að mótun kröfugerðar vegna komandi kjarasamninga Elkem Ísland. Samningurinn mun renna út í lok nóvember. Á fundinum fór formaður yfir hvernig til hefði tekist í síðasta samningi og kom fram í máli hans að laun byrjenda væru í dag tæpum 60.000 kr. hærri á mánuði heldur en fyrir síðustu samninga. Hjá starfsmanni eftir 10 ára starf hefðu launin hækkað um tæpar 75.000 kr. Þessu til viðbótar samdi félagið um verulega eingreiðslu á samningstímanum og nam sú eingreiðsla 450.000 kr. á hvern starfsmann. Sem betur fer varð kaupmáttaraukning hjá starfsmönnum Elkem Ísland sem nam rétt rúmum 8% að teknu tilliti til eingreiðslunnar á samningstímanum.

Það er ljóst að töluverður hugur er í starfsmönnum Elkem vegna komandi kjarasamninga vegna þeirrar staðreyndar að álögur á launafólk gera vart annað en að hækka miskunnarlaust og eina tækifærið sem launafólk hefur til að bæta sinn hag er þegar kjarasamningar eru lausir. Það er ljóst að launafólk á hinum almenna vinnumarkaði nýtur ekki þessa launaskriðs sem viðgengst oft á tíðum því fastlaunasamningar sem gerðir eru kveða einungis á um fastar launahækkanir á samningstímanum og þar af leiðandi skilar það sér ekki í mældu launaskriði.

Það liggur fyrir að Elkem Ísland er útflutningsfyrirtæki og á þeirri forsendu telja menn að svigrúm eigi að vera til staðar í komandi samningum. Menn voru flestir sammála um að gerður verði skammtímasamningur til 12 mánaða þó vissulega hafi heyrst raddir á fundinum sem óskuðu lengri samningstíma. Mótun kröfugerðar mun nú fara fram af fullum þunga enda munu viðræður um nýjan kjarasamning hefjast von bráðar.  

Eins og flestir muna þá óskaði Verkalýðsfélag Akraness eftir því í fyrra við Björn Þorra Viktorsson hrl. og Braga Dór Hafþórsson hdl., að þeir tækju saman lögfræðilega álitsgerð um lögmæti og framkvæmd verðtryggingar á Íslandi.  Að mati lögmannanna  eru allmörg atriði sem gætu bent til þess að bæði grundvöllur verðtryggingarinnar og framkvæmd hennar stangist á við lög.  Eftir að álitsgerðin var birt á heimasíðu VLFA urðu miklar umræður um málefnið og fjölmiðlar tóku það til umfjöllunar. 

Það var morgunljóst að þessi álitsgerð féll ekki vel í kramið hjá varðmönnum verðtryggingarinnar og má nefna að forseti ASÍ lét m.a. hafa eftir sér í viðtali á Bylgjunni, að höfundarnir væru nú „ekki þekktir fyrir að vera mesta mannvitið“!

Í kjölfarið varð mikil umræða um mikilvægi þess, að láta reyna á lögmæti verðtryggingar og framkvæmdar hennar fyrir dómstólum. Fjölmargir félagsmenn VLFA höfðu samband og hvöttu til þess að félagið legði þeirri baráttu lið, enda liggur fyrir að margir félagsmenn telja það sitt helsta kjaramál að losna undan oki verðtryggingar á lánum sínum, enda vita allir að félagsmenn fá ekki launin sín verðtryggð. Málið var tekið fyrir í stjórn VLFA, sem samþykkti einróma að félagið skyldi styðja einstakling til að láta reyna á málið fyrir dómi. Í kjölfarið fól félagið lögmönnunum að hefjast handa við málarekstur og valið var mál einstaklings, en viðkomandi einstaklingur tók verðtryggt lán hjá Landsbankanum hf. (sem þá hét raunar NBI hf.) í nóvember 2008.

Málið var þingfest í Héraðsdómi Reykjavíkur hinn 29. janúar sl.  Aðalkrafan í málinu lýtur að því að ákvæði lánssamnings  um verðtryggingu, sé óskuldbindandi. Varakrafan í málinu lýtur að því að viðurkennt verði með dómi, að Landsbankanum sé óheimilt að uppreikna mánaðarlega höfuðstól skuldabréfsins, í samræmi við þróun vísitölu neysluverðs. Þá er í lokin einnig krafist viðurkenningar á því að dómurinn ógildi ákvæði í lánasamningnum, þar sem Landsbankinn áskilur sér rétt til að krefjast uppgreiðsluþóknunar, komi til umframgreiðslna af skuldinni á lánstímanum.  Landsbankinn skilaði sinni greinargerð í málinu hinn 19. mars sl.  Í framhaldinu var málinu úthlutað til dómara, sem hefur boðað til nokkurra fyrirtekta í málinu, þar sem aðilum hefur gefist kostur á að leggja fram frekari gögn máli sínu til stuðnings.

Á dómþingi hinn 5. júní sl. var farið fram á það að héraðsdómur leitaði ráðgefandi álits EFTA dómstólsins á nánar tilgreindum atriðum, sem lögmenn telja að skipti máli að leitað verði svara við, áður en málinu verður til lykta ráðið.

Er þar um að ræða túlkun á tilskipunum ESB, sem innleiddar hafa verið í íslensk lög.  Málið var flutt munnlega um þennan þátt málsins á dómþingi um mánaðarmótin ágúst/september sl.  Landsbankinn krafðist þess að héraðsdómur leitaði ekki slíks álits frá EFTA dómstólnum og færði rök fyrir þeirri afstöðu sinni.

Á næstunni má reikna með að úrskurður héraðsdóms liggi fyrir um hvort hann heimili að óskað verði eftir ráðgjafandi áliti frá EFTA dómstólnum.  Héraðsdómur hefur nú ákveðið að gefa lögmönnum aðila kost á að tjá sig frekar um ágreininginn, í ljósi niðurstöðu Hæstaréttar Íslands um að heimila slíka málsmeðferð í máli Gunnars V Engilbertssonar, sbr. dóm réttarins í málinu nr. 489/2013 frá 8. október sl.

Það er mat lögmanna Verkalýðsfélags Akraness sem reka þetta mál að mjög mikilvægt sé að fá þetta rágjafandi álit og verður að teljast umtalsverðar líkur á að Héraðsdómur Reykjavíkur heimili að óskað verði eftir ráðgjafandi áliti frá EFTA dómstólnum í ljósi niðurstöðu Hæstaréttar í máli Gunnars V Engilbertssonar.