Þessa dagana sitja 8 trúnaðarmenn trúnaðarmannanámskeið í fundarsal félagsins að Sunnubraut 13, en samkvæmt kjarasamningum er trúnaðarmönnum heimilt að sækja slík námskeið í eina viku á ári án skerðingar á dagvinnulaunum. 

Markmið slíkra námskeiða er að styrkja og efla trúnaðarmenn í sínum störfum. Það er Félagsmálaskóli Alþýðu sem sér um skipulagningu og kennslu á námskeiðinu. Meðal annars er farið yfir hlutverk stéttarfélaga, hlutverk trúnaðarmannsins, farið yfir lög og kjarasamninga og íslenskan vinnurétt.

Umsóknir um dvöl í orlofshúsum félagsins í sumar streyma nú inn til skráningar á skrifstofu félagsins, en síðasti dagur til að skila umsókn er föstudagurinn 13. apríl. Um helmingur umsóknanna hafa nú þegar borist í gegnum Félagavefinn. Þetta er fagnaðarefni, því það verður að teljast jákvætt að félagsmenn nýti þennan kost eins og hægt er. Þeir sem nýta Félagavefinn á þennan hátt hafa betri yfirsýn yfir umsóknarferlið, geta séð strax og úthlutun er lokið hvort einhver vika hafi fallið í þeirra skaut og jafnvel greitt strax með korti á vefnum.

Þegar báðum úthlutunum er lokið um hádegisbil 4. maí geta félagsmenn bókað þær vikur sem ekki ganga út og gildir þá reglan - Fyrstir koma, fyrstir fá. Þeir sem nota Félagavefinn hafa ákveðið forskot, því þeirra sýn á lausar vikur er nákvæmlega sú sama og starfsfólk skrifstofu hefur. Á Félagavefnum er því mögulega hægt að sitja í þægindum heima hjá sér, en samt verða fyrstur allra að næla sér í álitlega viku.

Mikil ánægja ríkti með Trúnaðarmannanámskeiðið sem lauk á föstudaginn síðastliðinn. Bæði höfðu kennarar orð á því hversu gríðarlega sterkur og góður hópur þetta væri og einnig var að heyra á nemendum að þeir hafi ekki síður verið ánægðir með góða og uppörvandi fræðslu.

Sterkir trúnaðarmenn eru ómetanlegir í starfi stéttarfélaganna, og kjarni þeirra er alltaf að þéttast og verða virkari. Stefnt er að því að halda framhaldsnámskeið í haust til að halda áfram á þessari braut.

Í fréttum í fyrradag kom fram að ekki hafi náðst samstaða á Alþingi um að draga úr vægi verðtryggingarinnar á skuldsett heimili. Það er óhætt að segja að þetta séu sorgartíðindi, því það er alveg ljóst að verðtryggingarvítisvélin er að ganga af íslenskum heimilum dauðum. Nú síðast í morgun kom fram að verðbólgan hækkaði um 1,05% á milli mánaða og hefur verðbólgan á síðustu þremur mánuðum hækkað um 2,4%.

Í skýrslu Hagfræðistofnunar um skuldavanda heimilanna sem stjórnvöld létu gera á síðasta ári kom fram að heildar verðtryggðar skuldir heimilanna nema um 1.271 milljarði króna sem þýðir að þær hækkuðu á milli mánaða um 13,3 milljarða og frá áramótum hafa þær hækkað sem nemur 30,5 milljörðum, bara vegna verðtryggingarinnar.

Nú er nýlokinni einni albestu loðnuvertíð sem verið hefur við Íslandsstrendur í áratugi, en áætlað er að heildaraflaverðmætið hafi numið 30 milljörðum. Þetta er jafnhá upphæð og verðtryggðar skuldir íslenskra heimila hafa hækkað um á síðustu 3 mánuðum. Á þessu sést hvernig verðtryggingin leikur íslensk heimili miskunnarlaust, því er það algjörlega óásættanlegt að Alþingi Íslendinga ætli ekki að taka á þessum grímulausa óréttlæti sem íslensk heimili mega þola vegna verðtryggingarvítisvélarinnar.

Það er óhætt að segja að umfjöllun Kastljóss undanfarin kvöld um verðlagningu og verðmyndun á sjávarafurðum hafi vakið verðskuldaða athygli, enda komu þar fram alvarlegar ásakanir og athugasemdir um hvernig á þessum málum er haldið í íslenskum sjávarútvegi.

Formaður Sjómannasambandsins sagði m.a í þessari umfjöllun að verðmyndun á sjávarafurðum væri í molum, aðkoma sjómanna að verðmyndun væri engin og Verðlagsstofa skiptaverðs sem sér um að ákveða verð á botnfiski væri liðónýt og eftirlitið væri nánast ekkert.

Nú liggur fyrir að stór hluti þess sjávarafla sem veiddur er við Íslandsstrendur er á sömu hendi það er að segja veiðar, vinnsla og sala og það kom fram í umfjöllun Kastljóssins að útgerðin er að færa hagnaðinn af skipunum inn í vinnsluna til að koma sér hjá því að þurfa að greiða sjómönnunum hlutaskiptin. Þetta eru grafalvarlegar ásakanir sem þarna komu fram á hendur útgerðafyrirtækjum og þetta snýst alls ekki bara um að sjómenn séu ekki að fá rétt uppgert, heldur er hér um að ræða ef rétt reynist hagsmuni þjóðarinnar í heild sinni.

Allt á sömu hendi

Hvað þýðir það ef útgerðarfyrirtækin sem eru með veiðar, vinnslu og sölu á sömu hendi eins og t.d í uppsjávarveiðunum færa hagnaðinn í auknum mæli  inn í vinnsluna og greiða sjómönnum lægra fiskverð en þeim í raun ber? Jú, tekjur sjómanna verða lægri sem þýðir að ríkissjóður verður af tekjuskatti, sveitafélögin fá minni útsvarstekjur og hafnargjöld og síðan hefur þetta áhrif á auðlindagjaldið enda reiknast það út frá aflaverðmæti skipanna.

En eru útgerðafyrirtækin að færa hagnaðinn af skipunum inn í vinnsluna?  Já, það er æði margt sem bendir til þess að svo sé.  Ef litið er á nýlokna loðnuvertíð þá kemur í ljós að útgerðarmenn og framkvæmdastjóri LÍÚ tala um að vertíðin hafi skilað um 30 milljörðum í útflutningstekjur af tæplega 600 þúsund tonna loðnukvóta sem veiddur var á yfirstaðinni vertíð.  Einnig kom fram í viðtali á RUV við  Ingimund Ingimundarson hjá HB Granda að þumalputtareglan sé sú að 50 krónur fáist fyrir loðnukílóið að meðaltali og samtals hafi því loðnuvertíðin gefið um þrjátíu milljarða.

Þetta er afar athyglisvert því að þegar skoðað er hvað útgerðin var að borga skipunum fyrir hvert kíló þá kemur í ljós að það er að meðaltali í kringum 26 krónur að teknu tilliti til þess sem fer í bræðslu, frystingu og hrognatöku.  Þetta þýðir að aflaverðmæti skipana af 581 þúsund tonna veiði er 15,1 milljarður, en loðnuvertíðin gaf útgerðinni sem bæði á skipin og vinnsluna rúma 29 milljarða.  Með öðrum orðum þá er vinnslan að skila útgerðinni 14 milljörðum sem er álíka mikið og aflaverðmæti skipanna var. Formaður spyr, getur þetta staðist einhverja skoðun?  Hvernig má það vera að verðið til sjómanna sé einungis 26 krónur á kíló á meðan þeir geta selt það að jafnaði á 50 krónur. 

Formaður félagsins gerir sér algerlega grein fyrir því að það þarf að vera framlegð í vinnslunni en að vinnslan sé að skila nánast jafn miklu og aflaverðmæti skipanna stenst ekki nokkra skoðun að mínu áliti.

Formaður getur ekki séð annað en að útgerðin sé að færa hagnaðinn inní vinnsluna af skipunum til að komast hjá því að greiða hærri laun til sjómanna, sveitafélögum hærri hafnargjöld, ríkinu hærra auðlindagjald og þessu til viðbótar verða ríki og sveitarfélög af skattatekjum vegna þess að laun sjómanna verða lægri fyrir vikið.

Samningaviðræður hvað?

Í Kastljósþættinum var Friðrik J. Arngrímsson framkvæmdastjóri LÍÚ spurður hví Norðmenn gætu greitt rúmar 40 krónur fyrir loðnukílóið á meðan útgerðin hér á landi greiddi sínum skipum 26 krónur og einnig var Friðrik spyrður hvers vegna vinnslan hér væri að greiða erlendu skipunum langtum hærra verð en íslensku skipunum svo tugum prósenta munar.  Friðrik sagði að ástæðan fyrir hærra verði í Noregi væri sú að þar eru veiðar og vinnsla ekki á sömu hendi og því væri það verkefni útgerðarinnar að semja við sjómenn um verðið á hverjum tíma fyrir sig.  Málið er einfalt - í langflestum tilfellum fara engar samningaviðræður fram um verð heldur ákveður útgerðin þetta algerlega einhliða.

Það kemur skeyti um borð í skipin frá útgerðinni sem kveður á um verð. Þetta vita allir sem eru á þessum skipum en eðli málsins samkvæmt þora sjómenn ekki að andmæla þessu á nokkurn hátt af ótta við að vera sagt upp plássinu. Það er rétt að geta þess að þetta sama á við um makríl og síldveiðar á uppsjávarskipunum, ekki bara loðnuveiðarnar.  Það er morgunljóst í mínum huga að þessu fyrirkomulagi verður að breyta tafarlaust og það eiga að vera stéttarfélögin sem semja við útgerðirnar fyrir hönd sinna félagsmanna um fiskverð. Það er alla vega afar ójafn leikur að ætla sjómönnum að semja um fiskverð við sinn vinnuveitenda, því ef þeir eru óánægðir þá eiga þeir svo sannarlega á hættu á að verða reknir.

Formaður félagsins vil taka það skýrt fram að laun sjómanna eru mjög góð núna vegna stöðu íslensku krónunnar en þau hafa alls ekki alltaf verið það og nægir að fara aftur til ársins 2006 þegar gengi íslensku krónunnar var afar óhagstætt sjómönnum.

Þjóðarhagsmunir

Þetta snýst ekki eingöngu um laun sjómanna heldur þjóðarhagsmuni því með því að færa hagnaðinn frá skipunum yfir á vinnsluna er verið að hafa af samfélaginu öllu gríðarlegar upphæðir. Nú hefur verið lagt til á Alþingi að kannað verði hvaða áhrif fyrirhugað auðlindagjald hefur á bankakerfið. Í því samhengi telur formaður fulla ástæðu til að þessi verðlagsmál á sjávarafurðum verði rannsökuð opinberlega og það kannað hversu miklu þjóðarbúið tapar á því að útgerðin skuli færa hagnaðinn inn í vinnsluna til að koma sér hjá því að borga meira til þjóðarbúsins eins og áður hefur verið rakið.

Eins og áður hefur verið greint frá var trésmiðjan TH úrskurðuð gjaldþrota í desember síðastliðnum. TH starfsrækti tvö trésmíðaverkstæði, annað á Akranesi (áður Trésmiðja Þráins) og hitt á Ísafirði (áður Trésmiðjan Hnífsdal). Samtals unnu um 30 manns hjá fyrirtækinu.

Í lögum um gjaldþrotaskipti eru launakröfur skilgreindar sem forgangskröfur í þrotabúið og kemur það í hlut Ábyrgðasjóðs launa að ábyrgjast greiðslur þeirra.

Skrifstofa VLFA er nú að ljúka vinnu við kröfulýsingu í þrotabúið vegna vangreiddra launa þeirra félagsmanna sinna sem störfuðu hjá fyrirtækinu, en frestur til að skila henni inn rennur út í lok mánaðarins. Áætlað er að þessi krafa vegna vangreiddra launa, launa í uppsagnarfresti, orlofs og desember- og orlofsuppbóta nemi ríflega 11 milljónum króna.

Dagana 21. til 23. mars mun Verkalýðsfélag Akraness bjóða upp á trúnaðarmannanámskeið fyrir trúnaðarmenn sína. Það er Félagsmálaskóli Alþýðu sem skipuleggur námskeiðið.

Á námskeiðinu verður m.a. farið yfir hlutverk stéttarfélaga, sambanda og heildarsamtaka á vinnumarkaði, hlutverk trúnaðarmanns á vinnustað, hlutverk trúnaðarmanna samkvæmt lögum og kjarasamningum og íslenskur vinnuréttur skv. lögum og reglugerðum kynntur fyrir nemendum.

Starf trúnaðarmanna er afar mikilvægt fyrir starfsemi félagsins og þurfa þeir að taka á ýmsum erfiðum málum í sínu starfi. Námskeiðinu er ætlað að gera trúnaðarmönnunum betur kleift að takast á við starf sitt. Samkvæmt kjarasamningum er trúnaðarmanni heimilt að sækja slík námskeið í allt að eina viku á ári án skerðingar á dagvinnulaunum.

Skráning er hafin á skrifstofu VLFA í síma 4309900.

Eins og fram hefur komið í fjölmiðlum þá breytti ríkisstjórn Íslands tímabundið gildandi lögum um séreignarsjóði. Breytingin tók gildi 1. janúar 2012 og gildir til 31. desember 2014.

Samkvæmt nýjum lögum er framlag starfsmanns í séreignarsjóð er nú einungis skattfrjálst upp að 2%, en framlag umfram það er nú skattað. Þar er einnig kveðið á um að launagreiðendur eigi að setja alla launþega niður í 2ja% framlag og starfsmaðurinn sjálfur verði að óska sérstaklega eftir því, vilji hann greiða meira en 2%.

Vegna þessara laga ákvað Norðurál að senda starfsmönnum bréf þann 23. janúar sl. og tilkynnti að samhliða lækkun framlags starfsmanns í 2% myndi mótframlag fyrirtækisins lækka um 1% eða úr 6,5% niður í 5,5%.

Í kjarasamningum Norðuráls er kveðið á um að starfsmaður sem greiðir 1% fái 4,5% mótframlag frá fyrirtækinu og starfsmaður sem greiðir 2% fái 5,5%. Þeir starfsmenn sem kjósa að greiða 3% eða meira eiga að fá 6,5%. En eins og áður sagði þá kveða lögin á um að allir skuli settir niður í 2% og á þeirri forsendu ætlaði fyrirtækið að lækka starfsmenn um 1% eins og áður sagði.

Þessu mótmælti Verkalýðsfélag Akraness harðlega, sem og önnur stéttarfélög sem eiga aðild að kjarasamningi við Norðurál, á grundvelli þess að það var ekki skilningur laganna að þetta myndi skaða launafólk að óþörfu. Á þessi rök féllust forsvarsmenn Norðuráls í gær og þeir starfsmenn sem voru að greiða 3-4% fyrir gildistöku laganna munu áfram fá 6,5% mótframlag þótt þeirra eigin framlag hafi verið lækkað niður í 2%.

Þetta er mjög ánægjuleg niðurstaða, því hér getur verið um umtalsverða hagsmuni að ræða fyrir hvern starfsmann. 1% mótframlag atvinnurekenda í séreignasjóð þýðir um 60.000 kr. á ársgrundvelli. Á því sést að hér er um mikla hagsmuni að ræða fyrir þá starfsmenn sem um ræðir.

Það er hins vegar ámælisvert af hálfu ríkisstjórnarinnar að hafa ráðist á séreignarsparnað launafólks jafnillilega og gert var í þessum lögum því starfsmaður sem kýs að vera með framlag sitt umfram 2% mun lenda í tvískattlagningu og eðli málsins samkvæmt er ekki mikill hagur af slíkum sparnaði fyrir þann sem slíka ákvörðun tekur. Á þeirri forsendu er ekki annað hægt en að fordæma þessi vinnubrögð hjá ríkisstjórn sem kennir sig við félagshyggju.

Verkalýðsfélag Akraness vill minna félagsmenn sína sem starfa hjá Akraneskaupstað á réttindi sín er lúta að vinnu-, hlífðar- og einkennisfötum. Samkvæmt kjarasamningi eiga hinir ýmsu aðilar sem starfa hjá bæjarfélaginu rétt á fatnaði þeim að kostnaðarlausu. Sem dæmi þá eiga starfsmenn sem starfa á leikskólum rétt á buxum, skyrtu eða íþróttagalla ásamt bol og einnig ef um útivinnu er að ræða, kulda- og regngalla. Einnig eiga starfsmenn í íþróttamannvirkjum og sundlaugum Akraneskaupstaðar rétt á fríum fatnaði, buxum, skyrtu eða íþróttagalla ásamt bol sem og að klossar og stígvél séu til staðar fyrir óþrifaleg störf og kulda- og regngalla ef um útivinnu er að ræða.

Einnig er rétt að vekja athygli á réttindum þeirra sem starfa við heimilishjálp. Þeir eiga rétt á vinnusloppi, buxum, skyrtu eða bol og svona mætti í raun og veru lengi telja varðandi hina ýmsu hópa sem starfa á vegum sveitarfélagsins. Á þeirri forsendu er gríðarlega mikilvægt fyrir starfsmenn eins og áður sagði að kynna sér vel og rækilega þau réttindi sem í boði eru samkvæmt kjarasamningi en umræddar greinar varðandi fatnað eru í grein 8.2. í kjarasamningi Verkalýðsfélags Akraness við launanefnd sveitarfélaga. Réttindi til fatakaupa endurnýjast einu sinni á ári.

Það er óhætt að segja að félagsmönnum innan Verkalýðsfélags Akraness hafi verið verulega brugðið þegar rannsóknarskýrsla um lífeyrissjóðina  kom út í síðustu viku (Festa er í 10. kafla, bls. 81). En flestir félagsmenn Verkalýðsfélags Akraness greiða í lífeyrissjóð Festu en þar nam heildartap sjóðsins tæpum 20 milljörðum og getur hins vegar aukist um tæpa 2,2 milljarða til viðbótar ef gjaldmiðlavarnarsamningar verða gerðir upp á þeim forsendum sem bankarnir vilja að gert verði. En þá fer tapið upp í tæpa 22 milljarða króna.

Samkvæmt rannsóknarskýrslunni þá voru eignir lífeyrissjóðs Festu rúmir 55 milljarðar í lok árs 2007 þannig að 20 milljarða tap samsvarar því að um 36% af eignum sjóðsins hafi tapast í kjölfar hrunsins. Þetta er að mati margra sjóðsfélaga algjörlega óásættanlegt og ríkir reiði á meðal margra sjóðsfélaga hvernig sjóðirnir hafa verið leiknir á undanförnum árum. 

Það er ótrúlegt til þess að vita að ávöxtun lífeyrissjóðanna almennt hefur verið skelfileg og sem dæmi þá liggur fyrir samkvæmt töflu sem er hér að neðan að meðalávöxtun lífeyrissjóðs Festu síðustu 5 ár er neikvæð sem nemur 1,1% en sé skoðað meðaltal síðustu 10 ára þá er ávöxtunin einungis 0,1%. Þetta er árangur sem er ekki undir nokkrum kringumstæðum hægt að sætta sig við. En það er rétt að geta þess að sambærileg staða er nánast í öllum lífeyrissjóðum á landinu. Á þeirri forsendu hefur formaður félagsins sagt á opinberum vettvangi að það sé full ástæða fyrir þá sem bera ábyrgð á þessu skefjalausa tapi að þeir sæti fullri ábyrgð og segi starfi sínu lausu.

Það liggur einnig fyrir samkvæmt rannsóknarskýrslunni að heildarskuldbindingar lífeyrissjóðs Festu eru neikvæðar sem nemur tæpum 13 milljörðum eða með öðrum orðum eignir umfram skuldbindingar eru neikvæðar um 9,9%. Formaður hefur verið að skoða alla sjóði sem tilheyra Alþýðusambandi Íslands á hinum almenna vinnumarkaði og lítur staðan þannig út að þessum 9 sjóðum sem tilheyra ASÍ vantar tæpa 200 milljarða til að geta staðið við sínar skuldbindingar. Sjá töflu varðandi Festu hér að neðan.

Það verður innan skamms fundur þar sem forstjóri lífeyrissjóðs Festu mun gera stjórn og trúnaðarráði félagsins grein fyrir þessari skelfilegu stöðu sem upp er komin í sjóði sem félagsmenn Verkalýðsfélags Akraness tilheyra. En eins og áður sagði þá er þetta eitthvað sem hinn almenni sjóðsfélagi getur ekki undir nokkrum kringumstæðum sætt sig við enda hefur félagið margoft gagnrýnt ýmislegt er lítur að lífeyrissjóðunum, meðal annars stjórnarkjör í sjóðunum en félagið hefur lagt fram tillögu á ársfundi ASÍ 2009 um algjöra uppstokkun við stjórnarval þar sem sjóðsfélagarnir sjálfir myndu kjósa alla stjórnarmenn í sjóðina. En á óskiljanlegan hátt var þessi tillaga felld á ársfundinum með 80% atkvæða. Það þarf algjöra uppstokkun á þessu kerfi og því er mikilvægt að Alþingi Íslendinga fari í óháða rannsókn á sjóðunum, skoði meðal annars fjárfestingar og tengsl atvinnulífsins og verkalýðshreyfingarinnar við hinar ýmsu fjárfestingar og komi með tillögur að úrbótum með hagsmuni sjóðsfélaga að leiðarljósi. Það liggur fyrir núna að ávinningur sjóðsfélaga af því að greiða í lífeyrissjóð er sáralítill sökum tekjutengingar við Tryggingastofnun og þetta er eitt af því sem klárlega þarf að skoða og koma með úrbætur á enda var það ekki hlutverk lífeyrissjóðanna að þurrka út greiðslur frá Tryggingastofnun.